केळी सगळ्या प्रकारच्या जमिनीत किंवा भारतातल्या जवळजवळ सगळ्या प्रांतांमध्ये लागवड केल्या जाणारे पीक आहे. जेव्हा याला फळ येतात तेव्हा येतो ते झाड असते आपल्याकडची पद्धत फारच सुंदर आहे बर का अगदी पर्यावरण पूरक आहे .आरोग्यासाठी उत्तम आहे शिवाय पाणी प्लास्टिक वाचवणारी आहे अशी पानांवर जेवणाची परंपरा ज्यांना सुचली ना ते आपले पूर्वज किती कल्पक किती रसिक असतील संस्कृत मध्ये केळीला ‘कदली’ असे म्हणतात. ती पिकल्यानंतर त्याच्या गुणांमध्ये खूप अंतर असतं खूप फरक पडतो मरते कदली अमृतकदली किंवा संपर्क कधी असे केळ्यांचे बरेच प्रकार सांगितलेले आहेत .
त्यांचे गुण सांगितलेत सध्याच्या काळातही आपण वेगवेगळ्या प्रांतानुसार त्यांचे वेगळे प्रकार किंवा चवी पाहत असतो. आयुर्वेदानुसार मुख्यतः केल्याची चव असते ती मधुर आणि शेवटी किंचित तुरट असते कुणाला हे थंड आहे गुरु म्हणजे पचायला जड आहे आणि स्नेक या गुणांमुळे पित्त आणि वाद हे दोन दोष केल्याने कमी होतात आणि कफदोष वाढतो वात म्हणजे काय तर शरीरातला कोरडेपणा जेव्हा शरीरातला भात वाढतो तेव्हा त्वचा कोरडी पडते थकवा येतो झोप कमी होते मनात विचारांचा गोंधळ उडतो केळ्याला भावप्रकाशा ग्रंथात ‘समीरजीत’ असा शब्द वापरलाय समीर म्हणजे वायू जेव्हा शरीरातला हा वायू वाढतो तेव्हा त्याचा शमन करणारे फळ आहे . म्हणून समीरजीत त्याचबरोबर पित्तदोष वाढतो तेव्हा शरीरातली उष्णता वाढते डोळे हातपाय यांची आग होणं लालसरपणा चिडचिडेपणा अशी लक्षणे वाढलेले असतानाही त्यांचा फार चांगला उपयोग होतो त्यामुळे पचनशक्ती सुधारते म्हणून ते आम्लपित्त आहे जळजळ होणं छातीत आग होणं पोटात आग होणे अशा पित्ताचा तक्रारी आहेत. त्याही कमी व्हायला केल्याने मदत होते त्यामुळे आम्लपित्त आणि जो पित्ताचा उष्ण शिक्षण गुण आहे तो केल्यामुळे बॅलन्स व्हायला मदत होते स्वच्छ असताना केळी गुण थंड असतात तो वाढवणारी आणि पचायला खूप जड असतात.
त्या कच्च्या केल्यामुळे विशंभ होतो म्हणजे काय तर मला वरून म्हणून त्यांना नेहमी कॉन्स्टिपेशन होतं मला शुद्धी होत नाही त्यांनी गच्ची कडी खाऊ नये कच्चे असतानाही केळी गुणांना थंडच असतात त्यामुळे पित्ताचे विकार रक्ताचे विकार वारंवार तहान लागणे वारंवार भूक लागणे आणि शरीरातली उष्णता वाढ ही सगळी कमी करणारी असते त्या कच्च्या केळ्यांची भाजी खूप छान लागते बर का बटाटा सारखीच ही कच्ची केळी उकडून त्याची भाजी बनवली जाते किंवा बटाटा सारखे पातळ काप करून तुम्ही ही भाजी साधी फोडणी देऊन पण खाऊ शकता कच्च्या केळ्याचे वेफर्स असतात ते दक्षिण भारतात फारच लोकप्रिय आहेत तरी तरी सगळीच बदल म्हणून हे वेफर्स ठीक आहे बर का पण हे तळलेले आहेत आणि पचायला आधीच कच्ची केळी खूप जड असल्यामुळे हे वेफर्स ज्यांचं वजन जास्त आहे पचनाचा काही तक्रारी आहेत त्यांनी केळी भट्टीमध्ये पिकवली जातात पारंपरिक रित्या किंवा घरी कच्ची केळी आणून जाड कापडात झाकून ठेवली तरी ती आपोआप पिकतात सध्या मात्र केळी पिकवण्यासाठी कृत्रिम चेंबर चा वापर केला जातो आणि या चेंबर्स मध्ये वेगवेगळे केमिकल्स इथलीन गॅस किंवा ऍसिटिक केमिकल्स वापरली जातात या सगळ्यांमध्ये अमुलाग्र बदल होतो पिकलेली केळी असतात ती स्वादिष्ट असतात कुणाला थंड असतात आता पाहू पिकलेल्या केळ्यांचे गुण कोणते?
1> गृहन सगळ्या घटकांचा पोषण करणारी केली आहे आयुर्वेदानुसार सात शरीर घटक आहेत त्यातही विशेषतः शुक्रधातू वाढवणारे म्हणून ज्यांना या संदर्भातल्या काही तक्रारी आहेत त्यांनी नियमाने एक किंवा दोन खेळी रोज खायला हवीत शरीरातला मांस धातू असतो तोही वाढवण्याचे काम या केल्यामुळे होतं. म्हणून जे अपडेट्स आहेत खेळाडू आहेत नियमाने जिम मध्ये भरपूर व्यायाम करणारे लोक आहेत किंवा ज्यांना खूप श्रमाचं काम आहे शेतकरी आहे अशा सगळ्यांसाठी हे अतिशय पौष्टिकपणे;
2> याशिवाय केल्या मध्ये मॅग्नेशियम आणि पोटॅशियम असल्यामुळे त्याचा आपल्या मसल्स ना खूप फायदा होतो. बरेचदा खेळाडू आहेत किंवा वयस्कर लोक आहेत श्रम करणारे लोक आहेत त्यांना पायांमध्ये हातांमध्ये क्रम’ येतात म्हणजे काय वांब येतात विशेषता रात्री झोपेत असे क्रॅम्प येण्याचं प्रमाण जास्त असतं किंवा वर्कआउट करताना व्यायाम बिस्किट चॉकलेट अशी काही ग्रेव्हींग होतात त्यामुळे पोट भरलेले राहतं.
एक तृप्ती किंवा समाधान राहतं आणि शिवाय पचनाला मदत होते त्याप्रमाणे साईड इफेक्ट होत नाहीत त्यामुळे मधल्या वेळेच्या खाण्यासाठी हा अतिशय उत्तम ऑप्शन आहे.
3>मनस्थितीसाठी केळ्यामध्ये मोठ्या प्रमाणात विटामिन बी सिक्स आणि काही अमायनो ऍसिड आहेत ज्यामुळे चांगली शांत झोप यायला मदत होते. आणि मूड चांगला होतो म्हणजे मनस्थिती सुधारते त्यामुळे जेव्हा डोक्यात खूप विचार येतात सतत ताणतणाव असतात किंवा जर झोपेचा काही तक्रारी येत झोप चांगली येत नसेल डिप्रेशन अशा तक्रारी असतील तर केळ्यांचा समावेश आहारात निर्माण करायला हवा विशेषतः आजकाल अगदी विद्यार्थ्यांना सुद्धा खूप ताणतणावेत किंवा नोकरी करणाऱ्या स्त्रिया आयटीमध्ये काम करणारे कर्मचारी अशा सगळ्यांना एकंदरच खूप ताणतणाव वाढलेत त्यांनी मधल्या वेळेचं खाणं म्हणून केळ्यांचा समावेश आहार करायला हवा.
4> एनर्जीसाठी अनेकदा पोषणात काही कमतरता असतात न्यूट्रिशनमध्ये किंवा इन्स्टंट एनर्जी मिळावी म्हणून वारंवार गोड खाण्याची इच्छा होते; आणि अशावेळी बिस्कीट चॉकलेट्स असे गोड पदार्थ खाण्यापेक्षा चहा कॉफी घेण्यापेक्षा कारण की कृत्रिम साखर असते त्यामुळे रक्तातली शुगर शूट होते तसा प्रकार फळांमध्ये नैसर्गिक साखरेन होत नाही पण मधली जी साखर आहे तृप्त होती हळूहळू रक्तात मिक्स होत राहते. आणि बराच काळ एनर्जी देण्याचे काम करते म्हणून खेळाडूंसाठी वर्कआउट करणाऱ्या लोकांसाठी हे अगदी उत्तम फळे.
5> नेत्र म्हणजे डोळ्यांसाठी हितकर पिकलेली केली असतात त्यामुळे डोळ्यांना फायदा होतो त्याला नेत्ररोगहर असा आयुर्वेदात म्हटलेले याच्यामध्ये मोठ्या मात्रेत कॅरट होणार आहे त्यामुळे शरीरातले जे फ्री रॅडिकल्स आहेत त्यांना प्रतिबंध होतो आणि वाढत्यामुळे येणारे जे परिणाम आहेत .किंवा शरीरातल्या पेशींमुळे पेशींमध्ये किंवा प्रत्येक लेवलवर होणारी झीज आहे ते थांबवण्यासाठी मदत करतात विशेषतः ‘मॅक्युलर डिझाईन रेशन’ म्हणजे डोळ्यांचे होणारी त्याला प्रतिबंध करणारी ही केळी आहेत बघा किती शेकडो वर्षांपूर्वी आयुर्वेदामध्ये याला नेत्र असे म्हटले ;आणि त्याला पुष्टी देणारे हे संशोधन सध्याच्या आधुनिक शास्त्राने केलेले असे जे पुरावे आहेत.
6> प्रमेय हग्न तुम्हाला आश्चर्य वाटेल मधुमेह किंवा प्रमेय असताना देखील केली जर नीट म्हणजे योग्य प्रकारे खाल्ली तर फायदाच होतो त्यामुळे पचनशक्ती सुधारण्यासाठी मदत होते इतर बरेच फायदे होतात शरीराची झीज कमी होते आणि विशेषतः ताई तू डायबिटीस चा प्रतिबंध करण्यासाठी केळ्यातले विटामिन बी फार उपयुक्त सिद्ध झाले असा रिसर्च .
7> पचनशक्तीसाठी केळ्यांमध्ये टेकटीन भरपूर प्रमाणात आहे हे एक प्रकारचा फायबर आहे त्यामुळे पचनासाठी खूप मदत होते पचनसंस्थेमध्ये एक प्रकारचा स्निग्धपणा किंवा लुब्रिकेशन या केल्यामुळे होतं आणि भरपूर फायबर्स असल्यामुळे अल्सर किंवा अपचन वारंवार गॅसेस होणे मला वरून अशा ज्या वाद आणि पित्ताचा तक्रारी आहेत त्या कमी व्हायला मदत होते त्यामध्ये एक प्रकारचं ‘प्री बायोटिक’ आहेत त्यामुळे पचनसंस्थेतले जे हेल्दी बॅक्टेरिया म्हणतो आपण किंवा बॅक्टेरिया त्यांच्या वाढीला मदत होते. त्यामुळे पचन सुधारते.
8> हाडांचा आरोग्यासाठी केळ्यामधली जी खनिज आहेत ना मॅग्नेशियम पोटॅशियम त्यामुळे ओस्टीओपोरोसिस म्हणजे हाडांचा ठिसूळपणा कमी व्हायला मदत होते जेव्हा शरीरातला वाट वाढतो तेव्हा हाडांची झीज होते केळी वाताचा संतुलन करतात आणि हाडांची ताकद वाढवतात केळ्यांमध्ये मोठ्या प्रमाणात मँगनीज आहे हे असं पोषक तत्व आहे ज्यामुळे संधिवात सांध्यांची काही तक्रारी साधनांची दुखणे किंवा हाडांचा ठिसूळपणा कमी व्हायला मदत होते.
9> अनेक स्त्रियांना किंवा मुलींना पिरेड येण्याचा पूर्वी काही दिवस मनस्थिती बदलते खूप चिडचिड व्हायला लागते उदास वाटणं थकवा येणं हात मदत करणारे पाय दुखणे अशा वेगवेगळ्या तक्रारी व्हायला लागतात त्याला म्हणतात pms लावतो आहे.
10> धूम्रपान सोडण्यासाठी मदत करणारे बऱ्याच संशोधनांमध्ये असे सिद्ध झाले की ज्यांना धूम्रपान म्हणजे स्मोकिंग ची सवय सोडायची आहे त्यांना केळी खाण्याने फायदा होतो का बरं कारण याच्यात विटामिन’ बी’ आहे पोटॅशियम आहे मॅग्नेशियम आहे आणि त्यामुळे मनस्थिती सुधारते शिवाय ‘निकोटीनचे’ व्यसन आहे.