मनोज जरांगे यांच्या मागण्या मान्य केल्यानंतर आता महाराष्ट्रात मराठा समाजाच्या कुणबी नोंदणी शोधण्याचा काम युद्धपातळीवर सुरू झाले महाराष्ट्रात 54 लाख कोटी नोंदी सापडल्याचं आधी सरकारने सांगितलं होतं मात्र नंतर सरांच्या वाशीच्या सभेत हा आकडा 57 लाख असून त्यातल्या सदतीस लाख लोकांना कुणी प्रमाणपत्र वाटण्यात आले अशी माहिती सरकारनं दिल्याचं जरांगे यांनी सांगितलं त्यामुळे नोंद असणाऱ्यांना पूर्वी दाखला मिळण्याचा मार्ग मोकळा झालाय मागे मनोज जरांगे पाटील यांची कुणबी नोंदवल्याची बातमी आली होती बीड जिल्ह्याच्या शिरूर कासार तालुक्यातील मातोरी गावात ही नोंद आढळली होती त्या नोंदीमुळे मनोज जरांगे पाटील यांना कुणबी प्रमाणपत्र देण्याचा मार्ग मोकळा झाल्याचा दिसतोय नोंदीची माहिती लोकांना मिळावी म्हणून ग्रामपंचायतीवर या नोंदणीचा कागद लावा शिबीर घ्या अशी सूचना जरांगे यांनी सरकारला केली होती त्यानंतर या गोष्टींना आता सुरुवात झाली आहे गावागावातल्या कुणबी नोंदणीचे कागद आता समोर येत आहेत पण तुमची कुणबी नोंद सापडली तर पुढे काय करायचं आढळल्यानंतर पूर्वी प्रमाणपत्र कसे मिळवायचं आणि कुणबी नोंद आढळूनही प्रमाणपत्र निषेध झालं तर पुढचा पर्याय काय असेल त्याची सविस्तर माहिती आपण जाणून घेणार आहोत.
सगळ्यात आधी जाणून घेऊया पूर्वी प्रमाणपत्र मिळवण्याची नेमकी प्रोसेस काय ?
एखाद्या व्यक्तीची कुणबी नोंद आढळल्यानंतर त्याला पूर्वी प्रमाणपत्र मिळवण्यासाठी एकूण तीन महत्त्वपूर्ण टप्पे पार पाडावे लागतात त्यानंतर त्याला कुणबी प्रमाणपत्र मिळत त्यासाठी संबंधित व्यक्तीला सगळ्यात आधी कुणबी नोंदीचा पुरावा घेऊन तालुक्याच्या ठिकाणी असलेल्या सेतू सुविधा केंद्राला भेट द्यावी लागेल, त्या ठिकाणी कुणबी प्रमाणपत्रासाठी रीतसर अर्ज करावा लागेल. हा अर्ज ऑनलाइन पद्धतीने करण्याचाही पर्याय उपलब्ध आहे हा अर्ज केल्यानंतर तहसीलदार कार्यालयाकडून कागदपत्रांची छाननी केली जाते, त्यानंतर पुढे उपविभागीय अधिकाऱ्याकडून पुन्हा एकदा कागदपत्रांची तपासणी केली जाते आणि उपविभागीय अधिकाऱ्याच्या स्वाक्षरीने प्रमाणपत्र मंजूर केले जातात. पण तत्पूर्वी इतरही काही कागदपत्रांची पूर्तता करणं आवश्यक असतं.
कुणबी दाखला काढण्यासाठी तुमच्याकडे कुणबी असल्याचा पुरावा असावा लागतो त्यासाठी शासनाने निश्चित केलेल्या 13 ऑक्टोबर 1967 किंवा या तारखेच्या आधी जन्म झालेल्या तुमच्या रक्त नाते संबंधातील कोणत्याही नातेवाईकाची पूर्वी जात असल्याचा सिद्ध करणारा जातीचा पुरावा असणं आवश्यक आहे रक्त नाते संबंधातील नातेवाईक म्हणजेच तुमचे वडील चुलते आत्या आजोबा पणजोबा खापर पंजोबा वडिलांचे चुलते किंवा आत्या म्हणजेच तुमच्या वडिलांचे सख्खे किंवा चुलत भाऊ बहिणीशी तुमचे नाते दर्शवणारी वंशावळ काढता येते अशी भावकी. यापैकी कुणाचीही कुणबी नोंद असेल तर हा पुरावा म्हणून ग्राह्य धरला जातो.
आणखी एक महत्त्वाची अट म्हणजे 1967 पूर्वी अर्जदाराचे वंशज या गावात राहत होते त्या तालुक्यातील हे प्रमाणपत्र असणे आवश्यक आहे तरच या प्रमाणपत्राला वैधता मिळणार आहे. ही नोंद मिळवण्यासाठी आपल्या रक्त नाते संबंधातील नातेवाईकाचा जन्म किंवा मृत्यू झालेल्या गावाशी संबंधित तहसील कार्यालयात अर्ज करून गाव नमुना नंबर 14 किंवा कोतवाल बुकच्या प्रतीची तुम्ही मागणी करू शकता.
स्वातंत्र्यपूर्वकाळात गावातील प्रत्येकाच्या जन्ममृत्यूची नोंद त्याच्या जातीसह कोतवाल बुक किंवा गाव नमुना नंबर 14 मध्ये ठेवली जात असायची खरंतर पूर्वी या नोंदी दर महिन्याला तहसील कार्यालयात पाठवल्या जायच्या पण एक डिसेंबर 1963 पासून कोतवाल पद महसूल विभागाकडे वर्ग करण्यात आलं आणि हे काम ग्रामसेवकाकडे देण्यात आलं आता कुणबी नोंद आढळल्यानंतर तुम्ही हा पुरावा घेऊन तहसील कार्यालयातील सेतू सुविधा केंद्रात अर्ज करू शकता पण तुमच्याकडे कुणबी नोंदीचा कोणताही पुरावा नसेल तर तुम्ही सेतू सुविधा केंद्रतच हा पुरावा शोधू शकता न्यायमूर्ती शिंदे समितीच्या शिफारशीनुसार जिल्हा अधिकारी कार्यालयाकडून एक वेबसाईट लॉन्च केली आहे ज्यामध्ये पूर्वी मराठ्यांच्या नोंदी आहेत त्यामुळे अर्जदाराकडे कुणबी नोंदीचा पुरावा नसेल तर ते सेतू सुविधा केंद्रातून पीडीएफ डाऊनलोड करून घेऊ शकतात आणि त्यात पूर्वी येऊन शोधू शकतात याचा एक नमुना म्हणून आपण पालघर जिल्ह्याच्या कुणबी वेबसाईटवर जाऊया त्यावर क्लिक केल्यावर कुणबी रेकॉर्ड 2023 असा पर्याय येतो त्यावर क्लिक केलं की पालघर फोल्डर येतोय त्यावर क्लिक केल्यानंतर गुगल ड्राईव्ह मध्ये पालघर जिल्ह्यातील कुणबी रेकॉर्ड येतात ज्यामध्ये आपण क्लिक केलं तर आत मध्ये आपल्याला पूर्वी नोंदीचे दस्तावेज दिसतील हे दस्तावेज मोडी लिपी मध्ये असल्याने त्याचा अभ्यास करण्यासाठी तसेच वंशावळी शोधण्यासाठी तालुकास्तरीय समिती गठीत करण्यात आली आहे.
या समितीत तहसीलदार पोलीस अधिकारी मोडी लिपीचे अभ्यासकांचा समावेश असणार आहे आता ही सगळी प्रोसेस झाल्यावर तुम्ही सेतू सुविधा केंद्रात अर्ज केल्यानंतर तो अर्ज पहिल्या डेस कडे जातो हा देश क्लार्क किंवा ऑपरेटरचा डेस म्हणून ओळखला जातो तिथे सर्वप्रथम अर्जातील सर्व बाबी तपासल्या जातात अर्जासोबत जोडलेल्या कागदपत्रांची पडताळणी केली जाते. तसेच अर्जात काही त्रुटी असतील तर त्या अधोरेखित केल्या जातात हा अर्ज सबमिट करताना शासनाने ठरवून दिल्याप्रमाणे 56 रुपये शुल्क भरावा लागतो त्यानंतर हा अर्ज दुसऱ्या डेस्कवर जातो हा देश कि नायब तहसीलदारांचा असतो. इथे पुन्हा एकदा कागदपत्रांची छाननी केली जाते आणि कराल तर काढलेल्या त्रुटी पुन्हा तपासल्या जातात त्यानंतर अंतिम मंजुरीसाठी हा अर्ज उपविभागीय अधिकाऱ्याकडे पाठवला जातो अर्ज मंजूर करण्यासारखा असेल तर उपविभागीय अधिकाऱ्याची स्वाक्षरी करून पूर्वी प्रमाणपत्र दिले जातात पण काही त्रुटी आढळल्यास त्याबाबत लिखित स्वरूपात अर्जदाराला कळवलं जातं आणि अर्ज फेटाळला जातो कायद्यानुसार ही प्रक्रिया पूर्ण करण्यासाठी कमाल 45 दिवसांचा कालावधी ठरवून दिलेला आहे पण एवढी प्रोसेस करूनही अर्ज फेटाळला तर करायचं काय?
त्यासाठी दोन पर्याय एक म्हणजे उपविभागीय अधिकाऱ्यांना ज्या त्रुटी सांगून अर्ज फेटाळलाय त्या त्रुटींची पूर्तता करणे आणि दुसरा पर्याय म्हणजे जात प्रमाणपत्र रिजेक्ट झालं तर त्यासाठी जिल्ह्यातील जात पडताळणी कार्यालयात अपील करता येतो इथे जात प्रमाणपत्रांत बाबतच्या शंकांचं निरसन करण्यासाठी विशेष कक्षाची स्थापना केली जात प्रमाणपत्र मिळाल्यानंतर तुम्ही आरक्षणाचा लाभ घेण्यास पात्र पण मेडिकल किंवा इंजीनियरिंग सारख्या उच्च शिक्षणासाठी तुम्हाला जात प्रमाणपत्र बरोबरच कास्ट व्हॅलिडीटी अर्थात जात वैधता प्रमाणपत्राची आवश्यकता असणार आहे.
अशा पदवीला ऍडमिशन घेतल्यानंतर पुढील सहा महिन्यांच्या आत तुम्हाला हे प्रमाणपत्र सादर करावे लागत असं न केल्यास तुम्ही बाट ठरू शकता शिवाय तुम्ही सरकारी नोकरीत रुजू झाल्यानंतर सहा महिन्यात तुम्हाला कास्ट व्हॅलेडीटी सादर करता आली नाही तर तुम्हाला अपात्र ठरवलं जातं किंवा तुम्हाला बडतर्फ केलं जातं त्यामुळे शैक्षणिक आरक्षणाचा किंवा सरकारी नोकरीचा लाभ घेताना जात प्रमाणपत्राबरोबरच कास्ट व्हॅलिडीटी सर्टिफिकेट महत्त्वाचं ठरतं. पण आता तुम्हाला प्रश्न पडला असेल की कास्ट व्हॅलिडीटी सर्टिफिकेट कसं मिळवायचं तर याची प्रोसेस ही थोडीशी किचकट आहे मात्र तुमच्याकडे जात प्रमाणपत्र असेल तर इतर कागदपत्र तुम्हाला सहजपणे उपलब्ध करता येतात.
हे प्रमाणपत्र मिळवण्यासाठी तुम्ही www.bharati.gov.in या संकेतस्थळावर अर्ज करू शकता. जात वैधता प्रमाणपत्र हे जिल्हास्तरावरील समितीकडून जारी केल जात प्रत्येक जिल्ह्यात अशा प्रकारची स्वतंत्र समिती असते. तर मग जात वैधता प्रमाणपत्रासाठी कोणती कागदपत्र आवश्यक असतात ते आता बघुयात जात वैधता प्रमाणपत्रासाठी अर्ज करताना विद्यार्थ्यांकडे संबंधित कॉलेजचे पत्र किंवा चालू शैक्षणिक वर्षाचे बोनाफाईड असणे गरजेचे आहे तसेच अर्जावर संबंधित कॉलेजच्या प्राचार्यांची सही शिकता आणि अर्जदाराचा फोटो असणे गरजेचे आहे.
अर्जदाराचा शाळा सोडल्याचा दाखला, पहिलीचा प्रवेश निर्गमन उतारा जातीच्या दाखल्याची झेरॉक्स अर्जदाराच्या वडिलांचा शाळेचा दाखला वडील शिकलेले नसतील तर तसं शपथपत्र सादर करणे आवश्यक आहे अर्जदाराची आत्या काका यांचा शाळा सोडल्याचा दाखला अर्जदाराच्या आजोबा किंवा चुलत आजोबांचा शाळा सोडल्याचा दाखला तसेच गावकर पावती खरेदीखत फेरफार उतारा आणि मालमत्ता पत्र इत्यादी महसुली पुरावे जोडणे गरजेचे असतं याशिवाय वंशावळ नमुना नंबर तीन कोऱ्या कागदावर शपथ पत्र आणि यासाठी आवश्यक फॉर्म नंबर 17 इत्यादी महत्त्वाची कागदपत्र जोडणे गरजेचे आहे त्यामुळे कुणबी नोंद आढळली म्हणजे तुम्ही लगेच आरक्षणास पात्र होता असं थेट म्हणता येणार नाही उच्च शिक्षण आणि मेडिकल इंजिनिअरिंग साठी तुम्हाला जात प्रमाणपत्र आणि जात वैधता प्रमाणपत्राची ही आवश्यकता असते तर तुम्हाला ही माहिती कशी वाटली ते कमेंट करून सांगा.